Türkiye’nin Coğrafi İşaretli Peynirleri Hangileri?
Türkiye’mizin her ilinin kendine has, lezzetli, bir çok peyniri var. Ama maalesef Türkiye dışına esameleri okunmuyor. Kendimize çalıp kendimize söylüyoruz. Coğrafi işaretlerini alıp kendimizle rekabet ediyoruz. Dünyaca ünlü peynirler birçok peynirimizin yanından dahi geçemez ama gelin görün ki dünyaya pazarlama konusunda sonuncu sıradayız.
Bu konuda Salih Seçkin Sevinç’in Odatv’de yazdığı “Peynirlerimizin Esamesi Dahi Okunmadı” isimli makaleyi mutlaka okumanızı tavsiye ederiz. Neyse biz en azından coğrafi işaretli peynirlerimizi burada derleyelim de en azından araştıranlar için bir hizmet olsun.
İzmir Tulum Peyniri, İvrindi Kelle Peyniri, Çayeli Koloti Peyniri, Çankırı Küpecik Peyniri, Yüksekova Çirek Peyniri, Yozgat Çanak Peyniri, Van Otlu Peyniri, Vakfıkebir Külek Peyniri, Urfa Peyniri, Sakarya Abhaz Peyniri, Pınarbaşı Uzunyayla Çerkes Peyniri, Maraş Parmak / Sıkma Peyniri, Manyas Kelle Peyniri, Malkara Eski Kaşar Peyniri, coğrafi işaretli peynirlerimizden bazıları. (İlgilenenler için daha önce Türkiye’nin En İyi 7 Peyniri isimli bir derleme de yapmıştık.)
Sizin favori peyniriniz hangisi? Listede unuttuğumuz varsa bize yazın hemen ekleyelim. Ya da yorumlara ekleyerek bu yazıya katkıda bulunun.
İşte başlıyoruz…
İzmir Tulum Peyniri
İzmir Tulum Peyniri; Aydın, Balıkesir, İzmir ve Manisa illerinde yetişen hayvanlardan elde edilen ve %50 koyun, %25 keçi ile %25 inek sütü kullanılarak yöreye özgü metotla göre üretilip en az 4 ay süre ile olgunlaştırılan peynirdir.
İvrindi Kelle Peyniri
En lezzetli İvrindi koyun kelle peynirleri ilkbaharda Balıkesir İvrindi bölgesindeki köylerden toplanan doğal koyun sütlerinden üretilir. İvrindi koyun kelle peyniri sert, gevrek ve tuzlu bir yapıdadır.
Çayeli Koloti Peyniri
Koloti, Rize ilinin Çayeli ilçesinde yüksek kesimlerinde yetişen çam ağaçlarının gövdesinden belirli boyutlarda kesilerek içi yuvarlak şekilde oyulan, alt kısmında su tahliye deliği olan kaptır. Yöre halkı peyniri, bu kaplarda olgunlaştırır. Peynir odunsu aromasını bu kaptan alır. Bu nedenle bu peynir koloti peyniri olarak adlandırılır.
Çankırı Küpecik Peyniri
Çankırı Küpecik Peyniri; çömlekten büyük, küpden küçük kulplu toprak kaba küpecik (küpecük), bu kabın içine basılarak elde edilen peynire denilir. Çankırı’ya has olan Küpecik Peyniri, tiftik keçisinin sütünden yapılan bir peynir çeşididir. Ancak günümüzde koyun ve inek sütünden de yapılmaktadır.
Yüksekova Çirek Peyniri
Hakkari ilinin Yüksekova ilçesine özgü olan Çirek peyniri peyniri koyun sütünden üretiliyor. Peynirin farklı bir tat ve aroması var. Tuz oranı çok az. Çeşitli aşamalardan geçtikten sonra yufka gibi açılan bir peynir olma özelliğini taşıyor.
Yozgat Çanak Peyniri
Yozgat Çanak Peyniri, topraktan yapılmış çanak içine basıldıktan sonra kuma gömülerek olgunlaştırılır. Peynirin üretiminde ev yapımı maya kullanılır. Yozgat Çanak Peyniri, Yozgat merkez ve ilçelerinin doğal bitki örtüsü ve su kaynaklarıyla beslenen koyun, keçi ve ineklerden elde edilen sütlerden yapılan Yozgat’a has, az olgun ve yarım yağlı bir peynirdir.
Van Otlu Peyniri
Otlu peynir; Ağrı, Batman, Bitlis, Diyarbakır, Siirt ve Van illerinde üretilen yarı sert, tuzlu ve bölgede yetişen yabani bitkileri içeren bölgesel bir peynir çeşididir. Otlu peynirin Van’da yoğun bir şekilde üretilmesi, yörenin otlu peynire katılan bitkiler açısından daha zengin olması ve peynire birçok farklı türde yabani bitkinin karıştırılmasıyla “Van otlu peyniri” adını almıştır.
Vakfıkebir Külek Peyniri
Vakfıkebir Külek Peyniri, uzun yıllardır geleneksel olarak üretilen ve coğrafi sınır ile ün bağı bulunan, külek adı verilen ahşap kaplar içinde toprak altında veya fındık kabuklarında 3-6 ay olgunlaştırılıp muhafaza edilen peynirdir.
Urfa Peyniri
Tescilli Urfa peynirinin püf noktası doğal koyun sütüyle yapılması. Urfa peyniri saf koyun sütünden yapılıyor. Urfa peynirinin en büyük ünü kahvaltıda közlenmiş urfa biberiyle tüketilmesi ve özellikle künefe ve helva gibi tatlılarda da kullanılması.
Sakarya Abhaz Peyniri
Sakarya Abhaz Peyniri, 700 yıl önce Sakarya iline yerleşen Abhazlar tarafından yapılan bir peynir çeşidi olarak günümüze kadar ulaşmış. Kaşar peyniri ile dil peynirine benzer özellikler taşıyan bu peynir, hafif ılık süte peynir mayası konulup, 1,5-2 saat bekletilip, maya tuttuktan sonra ortaya çıkan bir peynir türü.
Pınarbaşı Uzunyayla Çerkes Peyniri
Pınarbaşı Uzunyayla Çerkes Peyniri, sütün kaynama noktasında fermente peyniraltı suyu eklenerek asit ve ısı etkisiyle pıhtılaştırılan, oluşan pıhtıya sepetlerde kalıp halinde şekil verilen, dış yüzeyi iri kaya tuzu ile tuzlanan, taze veya üretildiği alanda doğal ortamında kuzey rüzgârlarına maruz bırakılarak 15 gün kadar doğal ortamında dinlendirildikten sonra tüketilen geleneksel bir peynir.
Maraş Parmak / Sıkma Peyniri
Maraş peyniri, parmak peyniri veya sıkma peyniri olarak da tanınıyor. Maraş peyniri, Kahramanmaraş ve çevresinde üretilen, telemesi baskılamadan sonra haşlanan ve elle biçimlendirilen, bağdaşık yapıda, gözeneksiz, pürüzsüz, sıkı yapıda bir peynir çeşididir. Peynirin üretim dönemine göre yağ oranı değişmektedir. En çok kabul gören en yağlı çeşididir.
Manyas Kelle Peyniri
Manyas Kelle Peyniri, Balıkesir’in Manyas ilçesinde inek ve koyun sütü çeşitli işlemlerden geçirilip en az 3 ay salamurada bekletilerek yapılır. Osmanlı döneminde Arnavut göçmenlerin Balıkesir ve çevresine yerleşmesinin ardından yaklaşık 250 yıldır üretilen kelle peyniri, Manyas civarında yetiştirilen inek ve koyunların sütlerinden yapılıyor.
Malkara Eski Kaşar Peyniri
Malkara Eski Kaşar Peyniri, lezzetini Tekirdağ’ın Malkara ilçesinin eşsiz coğrafyasından alıyor. Malkara eski kaşar peyniri, yöreye özgü kekik ve otlarla beslenen koyun, keçi ve ineklerin sütü kullanılarak yapılıyor. Yapımında yüzde 30-35 keçi sütü, yüzde 20-35 koyun sütü, yüzde 30-35 inek sütünden faydalanılıyor.
Malatya Peyniri
Malatya Peyniri üretiminde çiğ inek, koyun sütü veya bu sütlerin karışımı kullanılabilir. Şekli silindir şeklindedir. Malatya peyniri yarı sert yapıdadır. Rengi ise porselen beyazı hafif sarımtırak renklidir.
Kırklareli Beyaz Peyniri
Kırklareli’ne özgü beyaz peyniri diğerlerinde ayıran en önemli etken Kırklareli’nin içinde bulunduğu coğrafi yapı, iklim koşulları ve bunlara bağlı olarak ortaya çıkan bitki örtüsü. Kırklareli peyniri; İl’in orman ve çayırlarında beslenen inek, koyun ve keçi sütünden imal edilir. Kırklareli peyniri, yapılıp tenekeye konduktan sonra en az 6 ay buzhanede bekletilir, sonra satışa sunulur.
Kars Kaşarı
Kars Kaşarı üretimi mevsimlik bir faaliyettir ve hayvanların Mayıs-Ağustos aylarında merada serbest dolaşımla beslendiği dönemde elde edilen sütlerden yapılır. Kars kaşarını bu kadar özel yapan şeylerden biri de peynirin yapımında kullanılan tuzdur. Tuz olarak Kağızman kaya tuzu yataklarından çıkarılan tuz kullanılır.
Kargı Tulum Peyniri
Çorum’a özgü olan Kargı Tulum Peyniri, yaklaşık 6 ayda hazırlanıyor. Çorum Kargı ilçesinin 2 bin rakımlı yaylalarında otlayan hayvanların sütüyle hazırlanan tulum peyniri, bez çuvallara konularak serin bir yerde 6 ay bekletildikten sonra tüketmeye hazır hale geliyor.
Karaman Divle Obruğu Tulum Peyniri
Karaman Divle Obruğu Tulum Peyniri, yüzlerce şifalı otu bünyesinde barındıran bir floraya sahip yayla ve meralarda tamamen doğal yollarla beslenen koyun ve keçilerden elde edilen genellikle çiğ sütten yapılan peynirdir. Obruğa konan tulumların üzerinde yaklaşık 1 ay sonra önce mavi, sonra beyaz ve daha sonra da kırmızı renkli küf mantarları üremektedir.
Gümüşhane Deleme Peyniri
Gümüşhane Deleme Peyniri, doğal yöntemlerle asitliğinin geliştirilmesi ile sütün kesilmesi ve pıhtılaşması ile üretilen çökeleğin ön işlemlerden geçirildikten sonra, yağlı süt ile haşlanması ve yoğrulup şekillendirilmesi ile elde edilen homojen görünümlü, gözeneksiz, ısıtılınca eriyebilen, yarı sert bir peynirdir.
Ezine Peyniri
Çanakkale Ezine Peyniri, %40 keçi, %50 koyun ve %10 inek sütünden yapılıyor. Yapım esnasında herhangi bir starter kültürü kullanılmayan Ezine peyniri, metal kutular içerisinde olgunlaştırılır.
Erzurum Küflü Civil Peyniri (Göğermiş Peyniri)
Erzurum Küflü Civil Peyniri (Göğermiş Peyniri), Erzurum bölgesinde üretilen ve coğrafi işaretine sahip, lezzetiyle meşhur yöresel bir peynir çeşididir. Üretim şekli ve lezzeti açısından, diğer peynirlerden farklılık gösteren göğermiş peyniri; kahvaltı, gözleme, yemek ve salatalarda kullanılıyor. Hatta son zamanlarda peynir döner olarak bile satışa sunuldu.
Antakya Carra Peyniri
Antakya Carra Peyniri, daha çok keçi sütünden yapılmakta olup, keçi sütünün bulunmadığı veya yetersiz olduğu mevsimlerde inek sütü de kullanılarak yapılıyor. Taze çökelek ve çörek otu içerir.
Antakya Küflü Sürkü ( Çökeleği)
Antakya Küflü Sürkü ( Çökeleği), küflendirilerek olgunlaştırılır. Bu süreçte peynir; görünüm, tat ve koku olarak değişime uğrar. Ancak diğer küflü peynirlerin aksine Antakya Küflü Sürkü (Çökeleği) küfler yüzeyden uzaklaştırıldıktan sonra tüketilir.
Antakya Künefelik Peyniri
Antakya Künefelik Peyniri, Antakya dışında pek sık rastlayamacağınız bir peynir çeşidi. Adından da belli olacağı üzere, künefelik peynir tadı ve aroması ile künefeye has özel tadını veriyor.
Antep Peyniri (Gaziantep Peyniri)
Antep Peyniri (Gaziantep Peyniri), Gaziantep ve yöresinde üretilen, genelde koyun veya keçi sütünden yapılan bir peynir türüdür. Koyun ve keçi sütünün bol bulunduğu ilk bahar aylarında genel olarak üretilir. Tuzsuz olarak satılan peynir alındıktan sonra salamura yapılarak yıl boyunca tüketilir.
Antep Sıkma Peyniri
Antep Sıkma Peyniri, Gaziantep ve yöresinde üretilen, genelde koyun veya keçi sütünden yapılan bir peynir türüdür. Koyun ve keçi sütünün bol bulunduğu ilk bahar aylarında genel olarak üretilir. Tuzsuz olarak satılan peynir alındıktan sonra salamura yapılarak yıl boyunca tüketilir.
Diyarbakır Örgü Peyniri
Diyarbakır Örgü Peyniri, görüntü olarak çeçile benzer. Diyarbakır Örgü Peyniri bileşim yönünden beyaz peynire, üretim teknolojisi açısından ise kaşar peynirine benziyor.
Erzincan Tulum Peyniri
Erzincan Tulum Peyniri, Erzincan’ın yüksek rakımlı, 90-100 çeşit bitki zenginliğine sahip ,temiz ve serin yaylalarındaki buz gibi soğuk sulardan beslenen ,beyaz koyundan alınan sütlerle yapılıyor. Kıl keçisi tulumlara basılan peynir, %75-80 nem oranına sahip mağaralarda iki-üç ay bekletiliyor.
Erzurum Civil Peyniri
Erzurum Civil Peyniri, yağı alınan inek sütünün asitlendirilmesi, sıvı şirden mayası ile mayalanması ve ısıtılması ile oluşan pıhtının ısıtılarak karıştırılıp yoğrulması, askılara asılması ve içinde tel oluşması sonucu elde edilen yağsız veya az yağlı sınıfında bir peynirdir.
*En yeni lezzet ve mekan keşiflerimiz için Harbiyiyorum Instagram hesabımızı takip etmeyi unutmayın.