Hikayeli Yemekler: Höşmerim Nasıl Ortaya Çıktı?

Bu haftaki hikâyeli yemeğimiz “Höşmerim”. Yazımda höşmerim ortaya ilk nasıl çıktı, nasıl yapıldı, hangi yöreye ait ve adı nereden geliyor sorularına cevap vereceğim. Keyifli okumalar dilerim. 

Höşmerim nedir, hangi yöreye aittir? 

Höşmerim; şeker, peynir, irmik ve yumurta ile yapılan bir tatlı çeşididir. Höşmerim fazla malzeme gerektirmemesi, çabuk hazırlanabilmesi ve lezzeti nedeniyle Anadolu mutfağında önemli bir yere sahiptir. İlk olarak Orta Asya’dan göçler yoluyla gelen Anadolu Yörükleri tarafından yapıldığı bilinen Höşmerim özellikle Balıkesir’e bağlı Havran ilçesinin simgesidir. Peynir helvası ya da peynir tatlısı olarak da bilinen tatlı, Evliya Çelebi’nin Seyahatname’sinde de kendisine yer bulmuştur. Evliya Çelebi, bu tatlının, Balıkesir’e yerleşen ilk Türkmen göçebelerinde de görüldüğünü, Havran’a da oradan geçtiğini anlatır.  

Höşmerim, Marmara bölgesi başta olmak üzere Ege, İç Anadolu bölgelerinde çok üretilen ve tüketilen bir tatlıdır. Türk Patent ve Marka Kurumunun coğrafi işaretli gıdalar listesine baktığımızda Balıkesir Aşçı Köfteci ve Benzerleri Esnaf Odası’nın başvurusuyla höşmerim tatlısı 2015 yılında “Balıkesir Höşmerim Tatlısı” adıyla Balıkesir ili için tescillenmiştir. Ayrıca Ahiler Kalkınma Ajansı’nın başvurusuyla 2017 yılında da “Kırşehir Höşmerim Tatlısı” adıyla Kırşehir ili için tescillenmiştir. Ankara, Bolu ve Eskişehir illerinin de höşmerim tatlısı tescili için başvuruları bulunmaktadır.   

Etimolojik araştırmalara göre “höşmerim” sözcüğü Farsça kaymakla yapılan bir tür tatlı anlamına gelen “oşmaram” sözcüğünden alıntıdır. Farsça sözcük tatlı anlamına gelen “oş” ve süt kaymağı, krema anlamına gelen “maram” sözcüklerinin bileşiğidir.  

Hoş mu erim? Hoş mu erim? 

Balıkesir yöresinde ise bu tatlıya “Höşmerim” isminin verilmesi farklı bir hikâyesi var. Hikâyeye geçmeden önce bir not paylaşmak isterim. Osmanlı Döneminde ki Türk aile yapısında, evli kadınlar eşlerine ‘Er’ veya ‘Erim’ diye hitap edermiş. 

Rivayete göre, savaşın başlaması üzerine erini cepheye yolcu eden gelin, uzun yıllar geri dönmesini beklemiş. Aradan uzun zaman geçmesine rağmen eri geri dönmeyen gelinin bütün ümitleri tükenmiş ve şehit düştüğünü düşünmeye başlamış. Fakat uzun yıllar sonra da olsa eri geri dönmüş. Gelin, canından çok sevdiği hayat arkadaşını birden karşısında görünce çok sevinmiş ve bir sofra hazırlamaya karar vermiş. Ama yoksulluk nedeni ile mutfakta pek bir şey bulamamış.  Ne yapsam acaba diye düşünürken ellerinde kalan tek ineğin sütünden mayalayıp duvara astığı peynir gözüne ilişmiş. Taze peynirin içine yumurta, şeker ve irmik katarak ateşte pişirmiş. İlk defa yaptığı bu lezzeti erine sunmuş ve merakla “Hoş mu erim? Hoş mu erim?” diye sormuş. Hayat arkadaşı memnuniyetle “Hoş hoş” diyerek gelini takdir etmiş. Öncellikle Balıkesir yöresinde sonra da tüm ülkede hikayesi kulaktan kulağa anlatılarak yapılan tatlı, hikayesinden dolayı “Höşmerim” adını almış. 

Rivayete göre hüzünlü bir bekleyiş sonrası gerçekleşen kavuşmadan doğan höşmerimin hikayesini ve tarihçesini elimden geldiğince sizlere aktarmaya çalıştım. Yıllardır sofralarımızda yer almış ünlü yemeklerimizin ortaya çıkış hikayelerini anlatmaya harbiyiyorum.com üzerinden devam edeceğim. Diğer paylaşımlarıma da “hikayeliyemekler” Instagram sayfamdan ulaşabilirsiniz. Takipte kalın…

Alper Buldu
Instagram: @hikayeliyemekler 
Mail: [email protected] 

İlginizi çekebilecek diğer yazılarımız:
Menemen İlk Ne Zaman Yapıldı? Menemen Tarihine Işık Tutuyoruz!
İki Dirhem Bir Çekirdek Deyimi Nereden Gelmektedir?