Sade Yağ Nedir, Nasıl Yapılır?
Sade Yağ Hakkında Her Şey
Sade yağ, tereyağının süt bileşenlerinden arındırılmış özel bir yağ türüdür. İsmi sade yağdır ama aslında “arındırılmış tereyağ” demek bu yağ için daha doğru olacaktır. Çünkü insan eliyle tereyağına işlem yapılmış ve asıl (orijinal) halinden uzaklaştırılmıştır.
Sadelik isminin doğallık ile bir ilgisi yoktur. Sade Yağ ismi ona uygulanan işlemden meydana gelir. Bu bağlamda onu “Safi Yağ” diye de adlandırabiliriz.
Tereyağ içerisinde bulunan kazein, su ve laktoz kısık ateşte uzunca pişirilerek ayrıştırılır. Ortaya çıkan yüksek oranlı ve arındırılmış yağ işte bu bahsettiğimiz sade yağdır.
Böylece ortaya hem daha sağlıklı, hem de daha lezzetli, dünyada “Super Food” diye tanımlanan bir “Süper Gıda” ortaya çıkar.
Sağlıklı derken: Laktoz ve kazein tereyağından arındırıldığı için hazım, laktoz-kazein intoleransları ve bunların sürekli kullanımına bağlı kronik rahatsızlıklar elemine edilir.
Odatv’deki yazımda sade yağın sağlık açısından önemi ile ilgili şunları da belirtmiştim;
“Laktoz süt bileşeninde bulunan süt şekeridir. Kazein de sütte bulunan bir proteindir. İkisini de bedenimizde sindiren enzimler var. Lakin bu enzimler anne sütü emdiğimiz bebeklik dönemlerimizde üretilen enzimler. Kazeini sindiren lap enzimini üreten gen yaş ilerledikçe kapatılıyor. Laktoz sindirimi için de laktaz enzimi gerekiyor ki bu enzimin de eksikliği bizleri kronik hastalıklara gebe bırakıyor.
Gördüğünüz üzere arındırılmış yağ sadece lezzet açısından değil sağlık açısından da çok önemli. Zira hayvanlara ait süt ve süt ürünlerinin sindirimini sağlayan enzimler insanda evrimsel olarak eksik.“
Lezzetli derken: Su ve diğer süt bileşenlerinden arındırılan tereyağ, %99 yağ oranına ulaşır ve böylece yemeklerde kullanımında daha fazla lezzet verir.
Asırlardır kullanılan bu metot ile elde edilen yağ Hintlilerin mutfaklarında sıklıklıkla kullanılmaktadır. Ayrıca Ayurvedik şifa olarak da ele alınır. Bizde ise daha çok Doğu ve Güneydoğu illerimizde özellikle baklava, künefe gibi tatlıların imalatında ilgi görür. Böylece hafif, hazmı kolay ve çok lezzetli bir tatlı yediğimizi söyleriz.
Sade Yağın evlerimizdeki kullanımı saydığımız bunca faydalı özelliğine rağmen maalesef yeterli değildir. Ancak gün geçtikçe evlerde de kullanımı yaygınlaşmaktadır.
Hintliler sade yağa ‘Ghee’ derler. Yurtdışında da genel olarak bu isimle adlandırılır. Lakin “Ghee” sade yağdan biraz daha farklıdır. Hintliler tereyağının pişirme süresini uzatarak dibe çöken süt bileşenlerini bir nevi karamelize ederler. Böylece onların oluşturduğu “Ghee” nin lezzetinde fındığımsı bir aroma da oluşur.
Sade yağ, Osmanlı İmparatorluğu’nda ‘revgan-i sade’ olarak bilinir ve kullanılırdı. Türk mutfağında ise genellikle saf yağ veya sade yağ olarak anılır. 1 kilogram tereyağından yaklaşık olarak 900 gram sade yağ (saf süt yağı) elde edilir. Sade yağ, makarnalardan yemeklere, kahvaltıdan pilavlara kadar pek çok farklı yemekte kullanılabilir. Yani tereyağını hangi yemeğe kullanıyorsanız sade yağı da o yemeğe kullanabilirsiniz.
Sade Yağın Tarihi
Hintlilerin Ayurvedik reçetelerinde yer eden sade yağın, kökenleri düşündüğümüzden de eski. Bazı rivayetlere göre, ilk kez M.Ö. 2000’li yıllarda bile kullanılmış olabilir. Daha yakın dönemlere geldiğimizde ise özellikle Hindistan, Bangladeş ve Pakistan mutfağında sıkça karşımıza çıkıyor. Batı’ya doğru bir adım attığımızda, Fransız ve Türk mutfaklarında da kendine yer buluyor. Özellikle Osmanlı döneminde, Türk mutfağında hem saray sofralarını hem de halk yemeklerini tatlandırmak için önemli bir malzeme olarak kullanılıyordu. Belki de Osmanlı sarayının efsaneleşmesinde, bu lezzetin büyük payı vardır. Kim bilir?
Sade Yağın Faydaları ve Öne Çıkan Özellikleri
Sade yağ, diğer yağlardan farklı özellikler ve faydalar sunar. Bunlar;
1. Yemeklere, özellikle tereyağına göre daha fazla lezzet katar.
2. Pişirdiğiniz yemeğe sadece 1 veya 2 tatlı kaşığı yeterlidir.
3. 200-240 derece sıcaklığa kadar dayanıklıdır. Tereyağının dayanma sıcaklığı ise 150 derecedir.
4. Buzdolabında 1 sene boyunca tazeliğini korur.
5. İçeriğinde laktoz ya da oksitlenmiş kolesterol bulunmaz, bu nedenle daha sağlıklı bir tercihtir.
6. A, D, E vitaminleri açısından zengindir. Ayrıca K2 vitamini içeriğiyle kemiklerin güçlenmesine katkıda bulunur.
7. Kolesterol seviyelerini düşürebilir.
8. Sindirime yardımcı olur.
Sade Yağın Tereyağından Farkı Nedir?
Nasıl ki tereyağı ile yapılan yemekler, margarine göre belirgin bir tat farkıyla öne çıkar. Sade yağ ile yapılan yemekler de tereyağına göre daha belirgin bir lezzet ortaya çıkarır. Margarinlerin yağ oranı genellikle %60 seviyesindedir. Oysa tereyağı yüzde 80’in üzerinde yağ içerir. Sade yağın ise yüzde 99’luk saf yağ içeriği vardır. Bu, hayvansal yağlarda lezzetin nirvanasıdır.
*Aşağıda sade yağ (ghee) ile lezzetlendirdiğimiz imparator mantarı videomuz var. En yeni mekan ve lezzet keşiflerimiz için Harbiyiyorum Instagram hesabını takip edin.
Peki Sade Yağ Nasıl Yapılır?
Yarım kilo veya 1 kilo tuzsuz tereyağını bir tencereye alarak, kısık ateşte yavaşça erimesini sağlayın. Yağın eriyip kaynadığı sırada tortuların tencerenin dibine çökmeye, üstünde de köpüklerin kabarmaya başladığını göreceksiniz. Aralıklarla köpükleri bir süzgeç veya kaşıkla alın. Köpüklenme sona erene kadar bu işlemi sürdürün.
Yaklaşık bir saat sonra, tortuların tamamının dibe çöktüğünü ve suyun buharlaştığını gözlemleyeceksiniz. Ocağın altını kapatın ve yağı bir süre dinlendirin. Yağın üstünde altın sarısı bir renk belirecek. İşte aradığımız renk bu.
Dinlendirdiğiniz yağı sıkı dokulu bir bez veya tülbentten geçirin. (İşte Hintliler bu pişim süresini uzun tutarak dibe çöken tortuları karamelize ederler ve yağı süzmezler. Ghee tam olarak buna denir.) Ardından kavanoza koyun ve donmasını bekleyin. Yağ donduktan sonra, tariflerinizde kullanmaya başlayabilirsiniz.
Afiyet olsun.