Dönerin Tarihi – Döneri İlk Kimler Keşfetti?

Dönerin tarihi ile ilgili çeşitli bilgiler bulunuyor. Günümüzde en çok kabul gören rivayet, ‘döner’ denildiğinde akıllara ilk gelen yer olan Bursa’ya ait. Buna göre Bursa’da 1800’lü yıllarda İskender Bey’in kemiksiz kuzu ve dana etlerini şişlere takması ve ateş karşısında pişirmesi ile dönerin hikayesi başlıyor. Bir diğer rivayet ise yine 1800’lerde Kastamonu’dan Hamdi Usta’nın günümüz dönerinin mucidi olduğu yönünde.

Dönerin tarihi daha eskilere dayanmıyor mu?

Ancak daha eskilere gittiğimizde Evliya Çelebi’nin de dönerin kökenini olabilecek bir yemekten söz ettiğini görüyoruz. Evliya Çelebi, Seyahatname’sinde şöyle bir kısma yer vermiş: “Kış geceleri bütün Kırım Vilayeti’nde oda sohbetleri edip nice çeşit helvalar, yemekler ve çeşit çeşit şaraplar yenilip içilip kış günlerini has sohbetle geçirirler. Hatta o has sohbet geceleri bir semiz kuzu kurban edip, dilim dilim edip, bir demir kebap şişine eti geçirip iki başları ince ortası kalın, eti düzgünce dizerler ki bir zerre yeri birinden taşra dizmezler. Sonra bir araba tekerleğini kırıp kebap altına yavaş yavaş yakarak ateş edip bir çeşit kebap pişirirler ki sanki ilik olur.” Gerçi burada bahsedilen yemek Cağ Kebabını andırsa da dönere yakın bir yapısı bulunuyor. Buradan da dönerin kökeninin 16. yüzyıla ve Kırım Türklerine dayandığı çıkarımı yapılabilir.

Neyse; özetle Türklerin icadı bu döner, sanırım bunda hepimiz hemfikiriz.

Dönerin tarihçesinin hala bazı noktaları net olmamakla birlikte Dünya’da tanınması konusu ise çok daha nettir. Türklerin Almanya’ya göçü ile 1960’lı yıllarda Almanya’da tanınmaya başlanan Türk döneri, Berlin Duvarının yıkılması sonrasında ise büyük bir popülarite kazanmıştır. Gastronomi dünyasında yerini alan döner, adını altın harflerle yazdırmıştır.

Almanya’daki döner ise ülkemizdekinden biraz daha farklı sunulmaktadır. Ekmek veya lavaş arası bol et ile birlikte, salata ve kızarmış sebzelerin de çoğunlukla içerisinde yer aldığı şekilde tüketilmektedir. Almanya’daki dönerin; farklı soslar (krauter sos, acı, sarımsak, cacık) içeren, tek başına üç insan doyurma niteliğine sahip, güzel bir yerde yenildiğinde ise tadı damakta dans eden bir fast food örneği olduğunu söylemek mümkün.

Türkiye’deki Bursa iskenderinin, Ankara’da aspavanın, Hatay dönerinin, Samsun dönerinin yeri tabi ki de ayrı ama dönerin dünyaya tanıtılmasında Almanya’daki sürecin önemli rol oynadığını kabul etmek gerekiyor.

Şu an Amerika, Avustralya, Rusya, Malezya, Japonya, Güney Amerika gibi dünyanın dört bir yanında dönerin farklı çeşitlerini yiyebiliriz. Günümüzde dünya genelinde; dana, domuz, kuzu, tavuk gibi etlerin hepsiyle döner yapılabilmektedir. Peki, sizin bugüne kadar en sevdiğiniz döner hangisiydi ve nerede yemiştiniz?

Gastrosözlük
Instagram: @gastrosozluk
Mail: [email protected]