Antep Fıstığı (Şam Fıstığı) Nedir?

Yapılan bir araştırmaya göre, Antep fıstığı Türkiye’nin en sevdiği kuruyemiş, çerez mamüllerinde ilk 3 içinde yer almaktadır. Çoğumuz çok severek ve keyifle tüketiyoruz ama gerçek ”Antep fıstığı” denince ne anlamamız gerektiğini biliyor muyuz? İşte bu noktada hem gastronomik kültürümüzü geliştirmek, hem de milli bir değerimize gereken hassasiyet göstermek için Antep fıstığını daha yakından incelemek istedik.

Pistacia cinsinin hemen bütün türlerine sert kabuklu fıstık denirse de, bu isim doğru olarak sadece ”pistacia vera L.” türüne verilir. Türkçede hatalı şekilde şam fıstığı diye de adlandırılan, fıstıklarını sonbaharda veren Antep fıstığı ağacı, Sakızağacıgiller’dendir. Pistacia vera L., nam-ı diğer ”Antep fıstığı” ticari alanda değere sahip olup, kuruyemiş olarak alınıp satılan ve meyveleri yenen bir ürün olarak kabul edilir.

Antep fıstığının bütün türlerinin meyveleri kemik gibi çok sert kabukludur. Antep fıstığı meyvesi fındık, badem ve yer fıstığı gibi yağlı meyvelerle mukayese edildiğine ; protein bakımından%22.6, karbonhidrat bakımından %15.6 ve yağ oranı değeri bakımından da % 55 ile fındıktan hemen sonra gelir. Bu kadar yüksek besin değeri ve çerez olarak her yerde aranılan bir meyve, ayrıca dünya kültürünün yayıldığı yerlerin sınırlı oluşu nedeniyle Antep fıstığı, iç ve dış pazarlarda hep alıcı bulabilir duruma gelmiştir.

Antep Fıstığının Anavatanı

Antep fıstığının dünya üzerinde iki anavatanı vardır. Bunlardan biri Anadolu, Kafkasya, İran ve Türkmenistan’ın yüksek kısımlarını içine alan yakın doğu gen merkezi, diğeri de Orta Asya gen merkezidir. Antep fıstığınını kültür formlarının gen merkezi ise Anadolu, İran, Suriye, Afganistan ve Filistin olduğu bilinmektedir.

[wdi_feed id=”1″]

Türkiye’de Antep Fıstığı

Güneydoğu Anadolu bölgesi, Antep fıstığı üretimi bakımından Türkiye Antep fıstığı üretiminin %94.2 sini (32.986 ton) karşılar. Bölge üretiminin %80.3’ü (26.498 ton) ve Türkiye üretiminin %75.7 si yalnız Şanlıurfa ve Gaziantep illerimizden sağlanmaktadır. Antep ve Urfa’yı sırasıyla, Kahramanmaraş, Adıyaman, Malatya, Diyarbakır ile Siirt illerimiz izler. Memleketimizin Antep fıstığının gen merkezi içinde oluşu, yabani ağaç miktarı yönünden zengin bir potansiyele sahip oluşu, iklim ve toprak istekleri bakımından diğer meyve türlerine nazaran fazla seçici olmayışı bu türün yetiştirilmesini mümkün kılar.

Antep Fıstığının Hasatı

Antep fıstığı için hasat zamanı, meyve dış kabuğunu saydamlıktan, matlığa döndüğü zamandır desek yanlış olmaz. Kırmızı kabuk yumuşayarak sert kabuktan kolayca ayrılmakta, kemik kabuk çıtlamaktadır. Fizyolojik olgunluğa erişen meyvelerde meyve kuru iç ağırlığı ile yağ miktarı en yüksek düzeydedir. İşte bu dönemde, yaklaşık bir hafta içerisinde hasat tamamlanmalıdır. Bu kritik dönemden önce veya sonra yapılan hasatta, meyve gelişmemiş iç, bozuk renk ve çekici olmayan bir görünüm oluşturmaktadır. Bu dönem genellikle Güneydoğu’da Ağustos ayı sonları ile Eylül ayı başlarındadır. Daha erken yapıldığında ise meyve içleri yeşil renkli olur. Geç hasat yapıldığında ise, kırmızı kabuk büzüşür ve kurur. Ortak bir deneyim sonucu şu da denebilir ki; ”ağaçlar meyvelerin %1’i ila %3 ‘ünü yere döktüğünde hasada başlanabilir.

Antep fıstığı hakkında yazılarımız devam edecek…